Unix / Linux - Hướng dẫn nhanh

Chào mừng các bạn đang học lập trình! Là một giáo viên khoa học máy tính có kinh nghiệm, tôi rất vui mừng được hướng dẫn các bạn vào thế giới kỳ diệu của Unix và Linux. Đừng lo lắng nếu bạn mới bắt đầu học lập trình - chúng ta sẽ bắt đầu từ cơ bản và dần dần nâng cao. Hãy cùng nhau bắt đầu hành trình thú vị này!

1. Unix là gì?

Unix là một hệ điều hành được phát triển vào những năm 1960 và từ đó đã trở thành nền tảng cho nhiều hệ điều hành hiện đại, bao gồm Linux. Nó nổi tiếng với sự ổn định, linh hoạt và giao diện dòng lệnh mạnh mẽ.

1.1 Cấu trúc của Unix

Unix theo một cấu trúc layer, bao gồm:

1. The kernel (trái tim của hệ thống)
2. The shell (giao diện giữa người dùng và kernel)
3. Utilities và applications

Hãy tưởng tượng Unix như một chiếc bánh sandwich ba lớp: kernel là phần cơ bản, shell là phần kem, và utilities là phần topping ngon lành!

2. Bắt đầu với Unix/Linux

2.1 Giao diện dòng lệnh (CLI)

Hệ thống Unix/Linux chủ yếu sử dụng giao diện dòng lệnh. Đừng lo lắng - nó giống như học một ngôn ngữ mới, và sớm bạn sẽ thành thạo!

Để bắt đầu, mở terminal của bạn. Bạn sẽ thấy điều gì đó như sau:

username@hostname:~$

Đây là prompt của bạn, chờ đợi hướng dẫn của bạn!

2.2 Lệnh cơ bản

Hãy bắt đầu với một số lệnh đơn giản:

Lệnh	Mô tả	Ví dụ
pwd	In thư mục hiện tại	pwd
ls	Liệt kê các tệp và thư mục	ls
cd	Thay đổi thư mục	cd Documents
mkdir	Tạo thư mục	mkdir MyFolder
touch	Tạo một tệp trống	touch myfile.txt

Hãy thử chúng ra!

$ pwd
/home/username

$ ls
Documents  Downloads  Music  Pictures

$ mkdir MyProject

$ cd MyProject

$ touch hello.txt

$ ls
hello.txt

Mỗi lệnh thực hiện một công việc cụ thể. pwd hiển thị bạn đang ở đâu, ls liệt kê những gì xung quanh bạn, mkdir tạo một thư mục mới, cd di chuyển bạn đến một vị trí khác, và touch tạo một tệp mới.

3. Quản lý tệp

3.1 Tạo và chỉnh sửa tệp

Hãy tạo một tệp văn bản đơn giản sử dụng trình chỉnh sửa nano:

$ nano hello.txt

Điều này mở trình chỉnh sửa nano. Nhập một số văn bản:

Hello, Unix world!
This is my first file.

Nhấn Ctrl+X, sau đó Y, rồi Enter để lưu và thoát.

3.2 Hiển thị nội dung tệp

Để xem nội dung của tệp của bạn:

$ cat hello.txt
Hello, Unix world!
This is my first file.

Lệnh cat hiển thị toàn bộ nội dung tệp.

3.3 Sao chép, di chuyển và xóa tệp

Dưới đây là bảng tham khảo nhanh:

Lệnh	Mô tả	Ví dụ
cp	Sao chép tệp hoặc thư mục	cp hello.txt hello_copy.txt
mv	Di chuyển hoặc đổi tên tệp	mv hello.txt greetings.txt
rm	Xóa tệp hoặc thư mục	rm hello_copy.txt

Hãy thử chúng ra:

$ cp hello.txt hello_backup.txt
$ ls
hello.txt  hello_backup.txt

$ mv hello.txt greetings.txt
$ ls
greetings.txt  hello_backup.txt

$ rm hello_backup.txt
$ ls
greetings.txt

Nhớ rằng, với quyền lực lớn đi kèm với trách nhiệm lớn. Hãy cẩn thận với lệnh rm - không có thùng rác trong dòng lệnh!

4. Quản lý thư mục

4.1 Điều hướng thư mục

Chúng ta đã thấy cd để thay đổi thư mục. Dưới đây là một số mẹo điều hướng:

• cd .. di chuyển lên một thư mục
• cd ~ đưa bạn đến thư mục home
• cd / đi đến thư mục root

$ pwd
/home/username/MyProject

$ cd ..
$ pwd
/home/username

$ cd ~
$ pwd
/home/username

$ cd /
$ pwd
/

4.2 Tạo và xóa thư mục

Chúng ta đã thấy mkdir để tạo thư mục. Để xóa chúng, sử dụng rmdir:

$ mkdir TestDir
$ ls
TestDir  MyProject

$ rmdir TestDir
$ ls
MyProject

Lưu ý: rmdir chỉ hoạt động trên thư mục trống. Đối với thư mục không trống, bạn sẽ sử dụng rm -r, nhưng hãy rất cẩn thận với điều này!

5. Quyền tệp

Hệ thống Unix/Linux có một hệ thống quyền mạnh mẽ. Mỗi tệp và thư mục có quyền cho chủ sở hữu, nhóm và người khác.

5.1 Hiểu quyền

Sử dụng ls -l để xem thông tin chi tiết tệp, bao gồm quyền:

$ ls -l
-rw-rw-r-- 1 username username 35 Jun 15 10:30 greetings.txt

Quyền được đại diện bởi -rw-rw-r--:

• Ký tự đầu tiên chỉ định loại tệp (- cho tệp thường, d cho thư mục)
• Ba ký tự tiếp theo là quyền của chủ sở hữu
• Ba ký tự tiếp theo là quyền của nhóm
• Ba ký tự cuối cùng là quyền của người khác

Mỗi bộ ba ký tự đại diện cho quyền đọc (r), quyền ghi (w) và quyền thực thi (x).

5.2 Thay đổi quyền

Sử dụng lệnh chmod để thay đổi quyền:

$ chmod 644 greetings.txt
$ ls -l greetings.txt
-rw-r--r-- 1 username username 35 Jun 15 10:30 greetings.txt

Ở đây, 644 là một biểu diễn thập lục phân:

• 6 (110 trong nhị phân) có nghĩa là đọc và ghi cho chủ sở hữu
• 4 (100 trong nhị phân) có nghĩa là chỉ đọc cho nhóm và người khác

Kết luận

Chúc mừng! Bạn đã迈出了进入Unix/Linux世界的第一步。Chúng ta đã bao gồm các khái niệm cơ bản về duyệt hệ thống tệp, quản lý tệp và thư mục, và hiểu quyền. Nhớ rằng, thực hành là chìa khóa của sự hoàn hảo - càng sử dụng các lệnh này nhiều, bạn sẽ càng thoải mái hơn.

Trong các bài học tiếp theo, chúng ta sẽ đi sâu hơn vào các chủ đề nâng cao như shell scripting, quản lý tiến trình và tiện ích mạng. Đến那个时候, tiếp tục khám phá và đừng ngại thử nghiệm trong sân chơi Unix/Linux của bạn!

Credits: Image by storyset